Шуда йӧзӧс быдтӧны

«Коми велӧдысь-2018» конкурсыс кык тшупӧда вӧлі. Апрель шӧрӧдз сэтчӧ пырӧдчысьяслысь донъялӧмаӧсь уджын шедӧдӧмторъяссӧ, а медся буръяссӧ – 23 мортысь дас кыксӧ – корӧмаӧсь вермасьны Сыктывкарӧ. Конкурсыс муніс кольӧм выльлун-воторникӧ.

Ордйысьӧмсӧ восьтігӧн велӧданног сӧвмӧдан институтӧн веськӧдлысь Галина Китайгородская тӧдчӧдіс, конкурслӧн кык лунӧ пӧ чужан кыв велӧдысьяс юксясны асланыс аддзӧмторъясӧн, шедӧдӧмторъясӧн, висьталасны, кыдзи ышӧдӧны ныв-зонмӧс, налысь бать-мамсӧ велӧдны коми кыв.

Национальнӧй политикаса министрӧс вежысь Вячеслав Попов ордйысьысьясӧс чолӧмалігӧн пасйис, ті пӧ ставныд нин – вермысьяс.

–Ті пыр кежлӧ колянныд челядьлӧн вежӧрын да сьӧлӧмын, тіян йылысь найӧ сӧмын бур кывйӧн кутасны висьтасьны. Сідз жӧ, кыдзи и ме ӧнӧдз ассьым велӧдысьясӧс казьтыла, – шуис сійӧ.

Велӧдысьяслысь сям-кужӧмсӧ донъяліс дас морта жюри, кытчӧ пырисны и кольӧмвося конкурсын вермысьяс – Выльгортса 8-ӧд номера детсадйын музыка велӧдысь Елена Бутарина да Луздор районса Сернӧс школаын коми кыв да литература велӧдысь Алёна Супрядкина. Юрнуӧдіс жюринас филологияса кандидат Олег Уляшев.

–Водзті кагаыд чужӧ вӧлі да пыр жӧ сунӧ коми сёрниӧ, а ӧні олӧмыс вежсис, семьяясын рочасьны мӧдісны, и ас кыв велӧдан могыс ёнджыкасӧ усьӧ детсад да школа вылӧ. Та вӧсна колӧ вылӧджык донъявны велӧдысьяслысь, воспитательяслысь уджсӧ. Конкурс дырйи ті ёрта-ёртныдлӧн уджӧн тӧдмасянныд, ӧта-мӧдныдлысь бурсӧ аслыныд босьтанныд, – висьталіс сійӧ велӧдысьяс дорӧ шыӧдчигӧн.

А республикаса правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь, минобразӧн юрнуӧдысь Наталья Михальченкова пасйис, надейтча пӧ, мый выль стандартъяс пыртігӧн школаясын аддзасны позянлун тӧдмӧдны челядьӧс вужвойтырлӧн кывйӧн, культураӧн.

Збыльысь, школаясын ӧні медыджыд тӧжд-шогыс – кыдзи котыртны чужан кыв велӧдӧмсӧ, оз-ӧ сувтны талы паныд челядьлӧн бать-мамыс.

Косланса школаысь 7-ӧд классын Анастасия Владимировна Бушенева дорын велӧдчӧ 13 нывка да детинка. Бать-мамыскӧд чукӧртчылӧмаӧсь нин, веськыда сёрнитӧмаӧсь, и ставныс ӧтсӧгласӧн шуӧмаӧсь, и водзӧ пӧ ныв-пиным коми кывнымӧс велӧдны мӧдасны.

–Косланын эмӧсь жӧ сэтшӧмъясыс, кодъяслы веськодь вужвойтырлӧн кывйыс, но директорным, Владимир Васильевич Лютоев, шуӧ, комиысь пӧ ог эновтчӧй. Кольӧм велӧдчан воӧ 1-ӧд классӧ локтісны челядь, кодъяс велӧдӧны комисӧ кыдзи чужан кыв. Ӧні найӧ 2-ӧд классынӧсь нин, – висьталіс Анастасия Бушенева. – Ме ачым век жӧ зіля ышӧдны челядьӧс ас кывйӧн да чужан муӧн пыдісяньджык тӧдмасьны, урокъясысь ӧтдор уна сикас удж на нуӧда накӧд.

Анастасия Владимировналӧн аслас кык пи быдмӧ. Александрлы квайт арӧс на, а Владиславлы – 13. Ыджыдджык пиыс баянӧн бура ворсӧ. И комиӧн лӧсьыда сёрнитӧ, весиг ӧти петкӧдчӧмын ворсӧма ичӧт Юрий Васютовлысь роль.

–Окотапырысь татшӧм конкурсъясас пырӧдча. Дасьтысигас и ордйысигас лолыд век кыпыд, юрсьыд став лёк мӧвпыс вошӧ-разалӧ, – висьталіс Анастасия Бушенева. – Ӧнія челядь вежӧраӧсь, писькӧсӧсь. И медым налы эз вӧв мекӧд гажтӧм, аслым лоӧ лунысь-лун велӧдчыны (тшӧтш и налысь), сӧвмӧдны ачымӧс.

Сыктывкарса 30-ӧд номера школаысь Мария Кулишлӧн видзӧдлас серти, велӧдысьлӧн шудыс пӧ абу сӧмын тыр-бура урок сетӧмын, но и челядьлысь енбиалунсӧ аддзӧмын, пӧль-пӧчлысь индӧдъяссӧ пыдди пуктыны ышӧдӧмын. Луздор районса Ношульысь Ольга Можегова зільӧ, медым велӧдысь да велӧдчысьяс бура гӧгӧрвоисны ӧта-мӧдсӧ. А Воркутаса 1-ӧд номера начальнӧй школа-детсадйысь Татьяна Тихонова пасйӧ, челядьлы пӧ долыд, кор найӧ аддзӧны, мый вермӧны сёрнитны комиӧн, радпырысь юксьӧны бать-мамыскӧд асланыс шедӧдӧмторъясӧн.

Посниуловлысь чужан кыв дорӧ муслунсӧ пестыны босьтчӧны детсадйын на. Пестӧны ворсӧмӧн, сьылӧмӧн, мойдчӧмӧн, комиӧн сёрнитӧмӧн. Сыктывдін районысь Паджгаса детсадйысь воспитатель Евгения Мартынова ворсӧмъясӧ пыртӧ тешъяс. И челядь пӧ окотапырысь ворсӧны: кывзӧны сьыланкывъяс, вензьӧны ӧта-мӧдыскӧд, радлӧны, кор налӧн мыйкӧ артмӧ. А коми кывъясыс, сьыланъясыс пӧ кольӧны вежӧраныс. Юркарса 83-ӧд номера детсадйысь Елена Коданёва уджалӧ роч челядькӧд. А кыдзи пӧ роч дзолюкъяслӧн чужӧ коми кыв дорӧ муслуныс? Дерт жӧ пӧ, кор комисӧ найӧ лунысь-лун кылӧны, кор кывйыс «кытшалӧ» найӧс.

–Шулӧны тай, челядьыд пӧ – ыджыд шуд! Найӧ вӧчӧны миянлысь олӧмнымӧс меліӧн, кыпыдӧн. А кагульничалӧн шудыс – кор сы дорӧ радпырысь котӧртӧны кагукъяс,– висьталіс Сыктыв районса Бӧртӧмысь Светлана Ишунина.

–Кор посни челядь долыда нюмъялӧмӧн котӧртӧны тэ дорӧ, кутлӧны тэнӧ, сэки став мудзыд вунӧ, – тшӧтш шуӧ и Кӧрткерӧс районса Висерысь Таиса Михайлова. – Детсадйын уджалігӧн ме и ачым унатор тӧдмалі, ӧд медым зонпоснилы мыйкӧ висьтавны, медвойдӧр аслыд тайӧс колӧ бура тӧдны. Чайта да, кагульничаяс – медся сюсь йӧзыс.

Воӧн-джынйӧн сайын Кӧрткерӧсын воспитательяслы семинар дырйи Таиса Михайловна аддзылӧма, кыдзи посни войтыр мультфильм вӧчӧны. И синмӧй пӧ ӧзйис, тшӧтш жӧ окота лоис тайӧс вӧчны. Победа лун кежлӧ нин пӧ рочӧн дасьтім «Злая фамилия» фильм. Нимыс быттьӧ и повзьӧдлана, но мультфильмлӧн сюрӧсыс зэв гӧгӧрвоана да велӧдана. Салдатлӧн овыс – Трусов, и ёртъясыс тешитчывлӧны вӧлӧм сы вылын. Но тышын сійӧ петкӧдлӧма асьсӧ повтӧм мортӧн, да шмонитнысӧ дугдӧмаӧсь.

Та бӧрын мультфильмъяссӧ комиӧн мӧдӧмаӧсь вӧчны. Фильмлы подулӧн ёнджыкасӧ мойдъяс лоӧны. Бӧрйӧны сэсся, мыйысь серпас-геройсӧ вӧчны: кабалаысь, чачаысь, пластилинысь. Ставсӧ фотографируйтӧны, некымын сё снимокӧдз артмылӧ. Снимокъяссьыс и мультфильмсӧ монтируйтӧны, шы-сёрни гижӧны.

–Тайӧ уджыс сӧвмӧдӧ челядьлысь мӧвпаланногсӧ, терпенньӧсӧ, уджачлунсӧ. А кор дась лоӧ мультфильмыс, найӧ аддзӧны асланыс уджлысь кывкӧртӧд да радлӧны, кылӧны асьнысӧ шуда йӧзӧн, – висьталіс Таиса Михайлова. – Сідзжӧ петкӧдлам зонпоснилы, мый найӧ – енбиаӧсь, отсалам налы эскыны ас вынъясӧ, сибӧдчыны творчествоӧ.

Таво коймӧдысь нуӧдісны «Коми велӧдысь» конкурссӧ, и куимнанысьсӧ волӧма сэтчӧ Сосногорскса 5-ӧд номера школаысь Татьяна Селиванова. Воддза кыкысьсӧ видзӧдысьӧн, а та пӧрйӧ – жюриын донъялысьӧн. Быд конкурс дырйи пӧ ме аслым мыйкӧ выльтор босьта, тӧдӧмлунӧс содта. Быдӧнлӧн пӧ ӧд аслас велӧданног, аслас гусяторъяс.

–Нимкодь, мый том велӧдысьыс уна, и ставныс мичаа, быттьӧ сьылӧмӧн, сёрнитӧны. Окота кывзыны и кывзыны найӧс, сюркнявны пель саяд висьталӧмторсӧ, – шуис Татьяна Геннадьевна. – И водзӧ кӧ школаӧ томъяс мӧдасны локны комитӧ велӧдны, сідзкӧ, кывным оз на кус.

Донъялысьяс пӧвстын вӧлі и Луздор районса Сернӧсысь Алёна Супрядкина – кольӧмвося конкурсын велӧдысьяс пиын вермысь. Кор пӧ ачым ордйыси – тіралі-полі, кывъясыс вӧлі вошласьӧны-вунласьӧны. А донъялан уджыд нӧшта на сьӧкыдджык, киӧй пӧ весиг пӧсявліс. Юалі сылысь, педагоглӧн синмӧн кутшӧм бурторъяс да нелючкияс казяліс вермасьысьяслысь.

–Ставныс зэв тӧлкаӧсь, ставныслӧн эм ыджыд кӧсйӧм уджавны. Томъяс оз повны выль ногӧн котыртны велӧдӧмсӧ, – вочавидзис Алёна Анатольевна. – А тырмытӧмторъяс йылысь кӧ казьтыштны, мастер-класс дырйи эз ставныслӧн тырмы кывкӧртӧдыс. Урокыслы кӧ мог индӧма, колӧ тӧдчӧдны, пӧртӧма-ӧ сійӧс олӧмӧ. Вермасьысьяслы та боксянь методистъяссянь отсӧг вӧлі колӧ. «Кытчӧдз лоӧ сьыланкывъя коми, сэтчӧдз вужйыс му вылысь оз ор» «гӧгрӧс пызан» сайын сёрнитігӧн уна тӧлка мӧвп вӧзйисны. Дерт жӧ, ӧнія олӧмысь уна ёсь юалӧм вылӧ вочакывйыс эз на сюр.

Кык лун ордйысьӧм бӧрын жюри вӧчис кывкӧртӧд. Дас мортӧс шуисны лауреатъясӧн – найӧ ӧд петісны нин конкурслӧн финалӧ, а кыкӧс шуисны вермысьясӧн. Кагульничаяс пӧвстын медбурӧн шуисны Таиса Михайловаӧс, велӧдысьяс костын – Анастасия Бушеневаӧс. Арнас Таиса Михайловна да Анастасия Владимировна мӧдасны дорйыны Комилысь нимсӧ Россияса конкурсын. Сэтчӧ ордйысьны воласны страна пасьталаысь чужан кыв велӧдысьяс. Мӧйму Елена Михайловна Бутарина да Алёна Анатольевна Супрядкина Россияса ордйысьӧмын вермысьяс лыдын лоисны. Эскыссьӧ, и таво миян республикаысь велӧдысь да кагульнича бур боксянь жӧ петкӧдчасны.

Сёрни помын нин Алёна Супрядкина аттьӧаліс конкурс котыртысьясӧс онлайн-трансляция лӧсьӧдӧмысь. Велӧдысьяслӧн пӧ вӧлі позянлун видзӧдны кольӧмвося ордйысьӧмсӧ да бурджыка дасьтысьны конкурс кежлас. Таво ӧтуввезйысь позис жӧ видзӧдны, кыдзи мунӧ «Коми велӧдысьыс». Чайтсьӧ, локтан воӧ нӧшта на бурджыка дасьтысясны. Окота и, медым конкурсас пырӧдчисны тшӧтш мужичӧйяс. Эмӧсь абу бара-й миян республикаын коми кыв велӧдысь мужичӧйясыс? А?..

("Коми му")