Мыйын выныс, вок?

Лои аслыспӧлӧс традицияӧн нин во помлань республикаса кар-районъясын нуӧдны коми войтырлысь конференцияяс. Талун кежлӧ татшӧмыс вӧлі вит нин. Панассӧ пуктісны усинсксаяс — октябрь 3 лунӧ найӧ сёрнитісны районын экология да Бур вӧчан во йылысь. Октябрь 26 лунӧ чукӧртчылісны юркарбердса Эжваысь комияс.

Конференциялӧн шӧр сёрнитанторйӧн вӧлі «Эжвалы 55 во тыригкежлӧ кар бурмӧдӧм-мичмӧдӧм». Октябрь 27-ӧдӧ районса том войтырлӧн мытшӧдъяс да водзмӧстчӧм йылысь юалӧмъяс лэптісны мылдінса. Ноябрь медводдза лунӧ вӧрӧн тыр-бура вӧдитчӧм йылысь сёрни кыптыліс Кулӧмдінын.

А ноябрь 8-ӧдӧ котыртчылісны Сыктывдінса комияс, видлалісны «Коми Республикаын каналан кывъясӧн вӧдитчӧм»...

И сідз, миян талунъя гӧсьт — «Коми войтыр» ӧтмунӧмса веськӧдлысьлысь удж вӧчысь Алексей Габов.

—Алексей Иванович, ылысяньмоз и заводита. Дыр-ӧ нин тэ веськӧдлысьлысь вӧжжисӧ киад кутан?

—Дас тӧлысь.

—Тайӧ быттьӧ абу на уна, но и этшаӧн он жӧ шу. Вӧчӧма нин кутшӧмкӧ удж. Тэ тӧдмалін ӧтмунӧмлысь вынсӧ и слабджыкинсӧ... Веськыда юала, юрнуӧдны кӧсйӧмыд эз на кӧдзав?

—Великӧй полководеч Александр Суворов шулывлӧма: «Лёкиник сійӧ салдатыс, коді оз кӧсйы лоны генералӧн». Ме дас сизим во нин водзмӧстча «Коми войтырын». Мыйтакӧ кад веськӧдлі Воркутаса представительствоын, сэсся — «Эжваса комиясӧн». И вочасӧн чужис кӧсйӧм юрнуӧдны ӧтмунӧмнас ставнас, сы вӧсна мый менам эмӧсь аслыспӧлӧс видзӧдласъяс, кыдзи ёнмӧдны тайӧ уджсӧ. Кодсюрӧ скӧрмасны кӧть оз, а ме чайта, «Коми войтыр» бӧръя воясӧ уджаліс слаба. И талун медся тӧдчанаыс — ёнмӧдны ӧтмунӧмлысь позициясӧ. Медым уджыс сылӧн вӧлі тыдалана да колана. Медым чина войтыр казялісны тайӧс, кутісны тӧд вылын комилысь водзмӧстчӧмсӧ да пыдди пуктісны вужвойтырлысь видзӧдласъяссӧ. Кыдзи збыль олӧмыс петкӧдлӧ, тшӧкыда чина оз кывны и оз аддзыны миянлысь мытшӧдъяссӧ, унатор ми йылысь оз тӧдны. И общественнӧй котырлӧн медшӧр могыс — дорйыны коми йӧзлысь интересъяс, лоны дипломатӧн, кужны нуӧдны власьт кутысьяскӧд подула вӧзйӧмъяса сёрни.

А каитча али ог тайӧ уджас босьтчӧмысь?.. Первой быттьӧ и сьӧкыдджык вӧлі чина войтыркӧд воӧдчыны ӧти кывйӧ. Но вочасӧн найӧ мӧдісны гӧгӧрвоны, мый ӧтув ми вермам бырӧдны уна сьӧкыдлун. Зэв бур, мый ме ачым абу чина морт, ог уджав бюджет организацияын. Та вӧсна налы (власьт кутысьяслы — ред.) тшӧтш лоӧ сёрнитчыны мекӧд. Колӧ шуны, тайӧ зэв бур. Ӧд вӧлі кӧ ме «дом повод йылын», общественнӧй котырлӧн уджыс муніс дзик мӧд ног, небыда кӧ шуны, гажтӧма.

—Тэ пасйин, мый «Коми войтырӧс» мӧдісны кывны... Вайӧд кутшӧмкӧ пример.

—Шуам, миян ӧтмунӧмлӧн да «Изьватаслӧн» корӧм серти республикаса национальнӧй политика министерствоын веськӧдлысьӧн вӧлі индӧма Галина Ивановна Габушеваӧс — шнич коми мортӧс. Сійӧс вежысьыс — тшӧтш коми.

Абу ошйысьӧм ради, но нӧшта ӧтчыдысь тӧдчӧда, ӧтмунӧмсаӧс чинаӧн кылӧмыс — вель ыджыд шедӧдӧм. Важӧн нин татшӧмыс эз вӧвлы. Ме эска, миянкӧд кутасны и водзӧ нуӧдны ёрта сёрни. Мӧдасны тшӧкыдджыка корлыны республи-каса Госсӧветӧ выль оланпасъяс дасьтіг-вынсьӧдігӧн, министерство-ведомствоясӧ кутшӧмкӧ юалӧм либӧ мытшӧд видлалігӧн...

—Кыдзи ӧні, октябрь 26 лунӧ регионса велӧдан министерствоӧн тшӧктӧм йӧзӧдігӧн?

—Да, приказыс тайӧ ёна шызьӧдіс комиын олысьясӧс. Октябрь 30 лунӧ та серти чукӧртчылісны Коми Республикаса правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь — велӧдӧм, наука да том войтырлӧн политика кузя министр Н.А.Михальченкова, Комиысь сенатор Д.А.Шатохин, республикаын национальнӧй политикаса министр Г.И.Габушева да ме. Сэні вӧлі сёрнитчӧма велӧдӧм кузя министрлы аддзысьлыны «Коми войтырлӧн» президиумӧ пырысьяскӧд, медым гӧгӧрвоӧдны гаралӧм тшӧктӧмлысь сюрӧссӧ. Аддзысьлӧмыс вӧлі октябрь 31 лунӧ юркарса коми культура шӧринын. «Гӧгрӧс пызан» сайын сёрниӧ пырӧдчисны эз сӧмын министерствоӧн да ӧтмунӧмӧн веськӧдлысьяс, но и том коми войтырлӧн «МИ» котырӧ пырысьяс, коми кыв да литература велӧдысьяс. Сёрнитысьяс воисны ӧти кывйӧ: министерстволӧн индӧдыс оз шогмы, сійӧс колӧ вежлавны. Сэки жӧ шуисны лӧсьӧдны уджалан котыр, веськӧдлысьнас индісны М.В.Кузьбожеваӧс. Ноябрь 1 лунӧ котырӧ пырысьяс дасьтісны приказсӧ вежлалӧм кузя вӧзйӧмъяс, найӧс дзик пыр мӧдӧдісны Н.А.Михальченковалы. Лоӧмторсӧ тыр-бура туялӧм-донъялӧм да уджалан котырлысь доклад кывзӧм бӧрын ноябрь 3 лунӧ «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн президиум шуис вӧзйыны министрлы киритны гаралӧм приказсӧ.

Чайта, матысса кадӧ мытшӧдсӧ лоӧ бырӧдӧма. А «шашкаӧн шенасигад», кыдзи ӧткымынӧн окотитӧны, гӧрӧдыс эськӧ нӧшта на ёсьмис.

—Мый тэнӧ ышӧдӧ общественнӧй уджас?

—Сійӧ, мый ог босьт некутшӧм удждон и вӧча ставсӧ кывкутӧмӧн, окотапырысь. Нажӧтка босьтысьыдлысь тай зэв кокни вежны видзӧдлассӧ: збыль сьӧд пыдди сійӧ вермас шуны еджыд либӧ мӧдарӧ. А меным ылӧдчыны нинӧмла, ӧд уджнам веськӧдлӧ сӧвесьт да Айму вӧсна сьӧлӧм висьӧм.

—Удждон пӧ ог босьт... А кутшӧм нянь нӧ сёян? Гӧтырыд вердӧ?

—Оз, дерт! (Сералӧ — авт.) Ӧтмунӧмын водзмӧстчӧм кындзи юк-тӧда республикаын олысьясӧс... иванчайӧн. Менам эм неыджыд завод, кӧні косьтӧны-упакуйтӧны тайӧ быдмӧгсӧ. Вузӧссӧ инала ярмангаяс дырйи да аслам кафе пыр. Колӧ шуны, тайӧ бизнесас ме пырӧдчи неважӧн на, но удиті нин могмӧдны йӧзӧс уджӧн. Гожӧмнас Кулӧмдін, Кӧрткерӧс да Изьва районын олысьяс чукӧртісны иванчайлысь корсӧ. А ӧні республикаса сюмӧдысь вӧчасьысьясӧс кори вӧчны сюрс туис — тӧвбыд кежлӧ налы удж.

—Быдлаӧ жӧ удитан! Гортсатӧ кӧть аддзылан он?

—Гӧтыр эськӧ ропкылӧ жӧ, мый зэв этша кад вичмӧдла семьялы, век пӧ кытчӧкӧ мунан-котӧртан... А ме татӧг ог нин вермы. Тайӧ менам олӧмлӧн юкӧн, кодӧс некытчӧ он шыбит. Пыр тай аслым шула: не кӧ тэ, сідзкӧ, коді?!

—«Коми войтыр» йылысь бара на юала. Тэ бура нин тӧдан сылысь тэчассӧ, уджаланногсӧ. Ставыс-ӧ сэні тэныд кажитчӧ? Оз-ӧ ков мыйкӧ сэні вежны?

—Быть колӧ томмӧдны «вирсӧ»: ышӧдны пырӧдчыны уджӧ унджык том йӧзӧс, выльмӧдны веськӧдлан тэчасъяс. Вӧдзмӧстчысь войтырлысь сямсӧ тӧд вылын кутӧмӧн ставнысӧ, дерт, он веж, но колӧ гӧгӧрвоны, общественнӧй уджлы быть колӧ ёнмӧдчыны «свеж сынӧдӧн».

Окота, медым вужвойтырлӧн ас костас вӧлі ӧтувлун. Эм «Коми войтыр», эм «Изьватас», эм «Коренные женщины Республики Коми»... Ӧтмунӧмъяслӧн удж-могыс ӧткодь, а быдӧн зільӧ ас ногыс. Мыйла эськӧ оз позь миянлы котыртны сӧвет да ӧтув корсьны мытшӧдъясысь петан туйсӧ?

Да, быд кар-районын эм «Коми войтырлӧн» представительствояс. Кодкӧ уджалӧ бура, кодкӧ озджык, но ӧтмунӧмлӧн позянлун-выныс ыджыд. «Коми войтыр» — тайӧ ыджыд трибуна, кодсянь позьӧ юӧртны ассьыным видзӧдлас, шуны ассьыным кыв. И тайӧ позянлуннас колӧ вӧдитчыны тыр-бура — майшасьны сикт-карын олӧмсӧ не сӧмын социальнӧя да культурнӧя, но и экономика боксянь сӧвмӧдӧм вӧсна.

Районса конференцияяслӧн уджӧ пырӧдчигӧн ме ӧні вӧзъя лӧсьӧдны ӧтмунӧмлӧн борд улын сиктса предпринимательяслысь сӧвет. Мыйла тайӧ колӧ?

Сиктын бизнес лӧсьӧдны позянлуныс талун эм: вузӧс вылӧ керка-пывсян срубъяс лэптӧм, дикоросъяс иналӧм, видз-му овмӧс лӧсьӧдӧм да с.в. Но! Вӧчны тайӧс зэв сьӧкыд — колӧ ӧтторъя пырӧдчыны грантъясӧ, вӧзйыны выль проектъяс... Ас вылӧ уджалысьлы юрсӧ лэптывны некор да, кутшӧм нин сэні кабалаясӧн ноксьӧм! Тайӧ «юр висьӧмсӧ» «коми войтырса» вермам босьтны ас вылӧ, предпринимательяс пырӧдчасны миян уджӧ, да тадзикӧн ми отсалам ӧта-мӧдлы зумыда сулавны кок йылын.

—Республикаын эмӧсь ыджыдалысь компанияяс: «Монди», «Лукойл», «Воркутауголь» да мукӧд. Накӧд йитӧдсӧ «Коми войтыр» кутӧ жӧ?

—Кулӧмдінса представительство шыӧдчис ме дінӧ: районын пӧ уна во нин уджалӧ Сыктывкарса ЛДК, а районкӧд сідз шусяна социальнӧй партнёрство йылысь сёрнитчӧм абу кырымалӧма. Куим вежон сайын ме паныдасьлі республикаса вӧр-ва ресурс озырлунӧн вӧдитчӧм кузя да министрӧс первой вежыськӧд, ЛДК-са веськӧдлыськӧд, Кулӧмдін районса администрацияӧн юрнуӧдыськӧд, да сёрнитчим лӧсьӧдны план, кыдзи вӧр дасьтан-пилитан овмӧс мӧдас отсасьны районлы. Тайӧ баласӧ вӧлі вынсьӧдӧма неважӧн кулӧмдінса комияслӧн конференция дырйи.

Ми топыда уджалам «Мондикӧд». Быд районкӧд, кӧні зільӧ тайӧ компанияыс, кырымалӧма нин социальнӧя ёртасьӧм йылысь сёрнитчӧмъяс. Бумага вӧчысьяс окотапырысь отсалӧны сиктсалы: выльмӧдӧны техника, ньӧбӧны колана оборудование, могмӧдӧны стрӧитчан материалӧн да с.в. Тадзи жӧ мусир перйысьяскӧд...

Медся тӧдчанаыс, ёртасьӧм ёртасьӧмӧн, но ми стрӧга видзӧдам компанияяслӧн уджалігӧн экология видзӧм бӧрся. Шуам, уналӧн на тӧд вылын Изьва районса Щельяюр посёлок дорын мусир коляс переработайтанін лэптӧм йылысь зык-шум. Йӧзыс повзисны, мый тайӧ стрӧйбаыс вӧчас сэтчӧс вӧр-валы да олысьлы сӧмын лёктор. И мусир перйысьясӧс, и чина войтырӧс, и сиктсаӧс кывзӧм бӧрын ми «Изьватас» ӧтмунӧмкӧд тшӧтш сувтім посёлокса дор. Шламонакопительсӧ шуисны стрӧитны мӧдлаын.

Меным, збыль кӧ, кажитчӧ уджавны «Изьватаскӧд». Тьпу-тьпу! Мед оз вомдзась, ӧтлаын миянлы мойвиис бырӧдны некымын, но зэв тӧдчана мытшӧд. Казьтыштны кӧть республикаса промышленносьт да вӧр-ва видзан министерствояс ӧтувтӧм. Ми вӧлім тайӧ водзмӧстчӧмыслы паныд, юӧртім та йылысь юралыськӧд аддзысьлігӧн, и Сергей Анатольевич шуис бӧр торйӧдны кык министерствосӧ.

—Алексей Иванович, кар-районъясын ӧні тыр ӧдӧн мунӧны коми войтырлӧн конференцияяс. Мый йылысь ёнджыка талун сёрнитӧны сэні?

—Быд муниципалитетын майшӧдлӧны социальнӧй юалӧмъяс: удж абутӧм, киссьӧм туйяс, вӧрӧн вӧдитчӧм, экология, школа-клуб восьтӧм-пӧдлалӧм... Дерт, ёна сёрнитӧны и коми кыв велӧдӧм йылысь.

—А тэнад тайӧ мытшӧд вылас кутшӧмджык видзӧдласыд?

—Гӧгӧрвоана, мый коми кыв, кыдзи государственнӧй, некод оз кирит. А быдӧнлы мырдӧн тшӧктыны велӧдны, кыдзи чужан, чайта, оз позь. Олӧмыс петкӧдліс нин, тайӧ бергӧдчас сӧмын лёкӧн. Дерт, унатор челядьлӧн бать-мам, велӧдысь, велӧданног сайын. Но, медым чужан коми кыв велӧдысьыс эз чин, а мӧдарӧ на содіс, колӧ дасьтыны коми кыв видзӧм-сӧвмӧдӧм кузя программа. Уджыс тайӧ зэв ыджыд, а кадыс мунӧ, та понда кора найӧс, кодъяс збыльысь висьӧны чужан кыв вӧсна, эновтчыны сідз шусяна эмоцияясысь да юксьыны асланыс вӧзйӧмъясӧн.

—Конференцияяс дырйи быд пӧрйӧ вынсьӧдӧны резолюцияяс. Кыдзи найӧс пӧртӧны олӧмӧ? Видзӧдӧ оз кодкӧ та бӧрся?

—Резолюцияысь вӧзйӧм-корӧмъяс олӧмӧ пӧртӧм йылысь висьтасьлӧны мӧд чукӧртчылӧм дырйи нин. Дерт, оз ставыс збыльмы, но... Ӧти «гӧгрӧс пызан» сайын сёрнитігӧн ме вӧзйи котыртлыны та серти видеоконференцияяс. И со лун-мӧд сайын воис письмӧ: Сергей Гапликов виччысьӧ вӧзйӧмъяс — кор да кыдзи нуӧдны тайӧ селекторъяссӧ. Юралысь ошкис вӧзйӧмсӧ, и тайӧ зэв бур. Ӧд тадзикӧн лоӧ позянлун видзӧдны резолюцияяс олӧмӧ пӧртӧм бӧрся во гӧгӧр. Кывсяс кӧ, мый кутшӧмкӧ муниципалитет оз вермы вӧчны мыйкӧ, шуам, министерстволӧн ыджыдалӧм понда, позяс дзик пыр юавны помкасӧ министерствосалысь. Удж сконъялысьыд тай ӧні тырмымӧн, и ӧтмунӧмлӧн отсӧгыс тані лоӧ зэв тӧдчана.

—Гашкӧ, бӧръя юалӧм да: Комиын олысь мӧвпыштас шыӧдчыны «Коми войтыр» дорӧ отсӧгла. Кытысь тіянӧс корсьны?

—Миян эм ӧтуввезйын сайт, сэні пасйӧма адрес-телефонъяс, «ВКонтактеын» эм лист бок, сэтчӧ тшӧтш позьӧ пасйыны вӧзйӧм-кӧсйӧмтӧ, юксьыны майшӧдланаторйӧн. Позянлуныс ӧні, слабог, тырмымӧн, мед сӧмын йӧзыс гӧгӧрвоисны «Коми войтырлысь» тӧдчанлунсӧ да зільджыка пырӧдчисны ӧтмунӧмлӧн уджӧ. А выныс миян — ӧтувлунын!

Сёрнитіс Фёдор ГРИГОРЬЕВ.

Снимокъясыс ӧтуввезйысь.